Elektrociepłownia Garbary sprzedana! Niedługo rozpocznie się jedna z największych inwestycji w Poznaniu. Na Ostrowie Tumskim ma powstać ok. 1500 mieszkań. Zanim pierwsi budowlańcy pojawią się w tym miejscu, zajrzyjmy do wnętrza elektrociepłowni.
Zdjęcia pochodzą z wycieczki z 2017 roku.
Niedługo rozpocznie się budowa Muzeum Enigmy w budynku przy ulicy Święty Marcin 78. Jak dzisiaj prezentuje się dawna siedziba Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Wydziału Historii UAM? Zapraszam do fotorelacji!
Budowa Elektrowni Garbary
Pierwsza elektrownia w Poznaniu uruchomiona została w 1904 przy ul. Grobla (tutaj też znajdowała się pierwsza w mieście stacja wodociągowa). Na początku wystarczała, ale wraz z rozwojem Poznania wzrosło zapotrzebowanie na energię elektryczną. W 1920 roku podjęto decyzję o budowie Elektrowni Garbary na Ostrowie Tumskim. Projekt architektoniczny wykonał Stefan Cybichowski, a prace budowlane rozpoczęto w październiku 1927. Obiekt uruchomiono 23 listopada 1929 roku.
Elektrownia powstała w bliskim sąsiedztwie Starego Miasta, na terenie twierdzy poligonalnej w ramach Twierdzy Poznań. Do dzisiaj zachowała się reduta fortu Roon, której niższe kondygnacje wykorzystywano po powstaniu elektrowni jako schron obrony przeciwlotniczej. Polacy wybrali to miejsce nie tylko ze względu na dobre położenie (rozległy teren, bliskość linii kolejowej), ale także jako formę rehabilitacji po pruskich przekształceniach tych ziem. Jak wspomniał podczas ceremonii otwarcia ówczesny Prezydent Poznania Cyryl Ratajski:
Na miejscu gdzie stała warownia pruska, wzniesiono potężną świątynię pracy
Cyryl Ratajski, Kurier Poznański, 1929
Jak powstawał prąd w elektrowni?
Proces powstania prądu zaczynał się od transportu węgla na plac węglowy. To paliwo kopalne docierało do elektrowni przy użyciu bocznicy kolejowej. Zwieziony węgiel rozładowywano przy użyciu kratownicowej suwnicy portalowej. Po rozbudowach kompleksu źródłem energii były cztery kotły parowe mieszczące się w kotłowni. Międzywojenne urządzenia nie zachowały się, możemy natomiast zobaczyć dwie jednostki kotłowe z początku lat 40. XX wieku.
Wytwarzana przez kotły para służyła na pierwszym etapie życia elektrowni wyłącznie do napędzania turbin parowych sprzęgniętych z generatorami prądu elektrycznego. Znajdowały się one bezpośrednio nad kotłami. Ogromna masa elementów turbogeneratorów wymusiła zamontowanie w hali suwnicy pomostowej, która istnieje do dziś. W latach 50. XX wieku moc Elektrowni Garbary wyniosła 65 MW. W hali obecnie znajdują się dwa turbogeneratory: jeden z dwudziestolecia międzywojennego, drugi z lat 40. XX wieku.
Pracę maszynowni nadzorowano z nastawni, do której wejście znajduje się bezpośrednio z hali turbogeneratorów. Charakterystycznym elementem nastawni są marmurowe pulpity sterownicze. Taki materiał wybrano głównie ze względu na trwałość.
Najpierw elektrownia, potem elektrociepłownia
Drugie życie Elektrowni Garbary zaczęło się w latach 60. XX wieku. Rozpoczęto wtedy przebudowę kompleksu na potrzeby elektrociepłowni. Między innymi wszystkie turbiny zmodernizowano tak, aby stały się turbinami ciepłowniczymi. Moc termiczna Elektrociepłowni Garbary równała się 165 MW. Ponadto niskie kominy prowadzące od każdego turbogeneratora zastąpił jeden wysoki komin. Jednak możliwości rozwoju w tym miejscu zaczęły się kończyć.
Uciążliwość pracy elektrociepłowni stojącej tak blisko Starego Miasta oraz brak możliwości dalszej rozbudowy wymusiły powstanie nowego kompleksu. Przy kolejowej obwodnicy na północnym wschodzie Poznania w latach 70. XX wieku rozpoczęto budowę Elektrociepłowni Karolin. Elektrociepłownia Garbary pracowała do 2016 roku. Wiosną 2019 roku właściciel terenu – Veolia Energia Poznań – sprzedał teren o powierzchni 10,5 ha spółkom Robyg (z Polski) i Grupa Vinci (z Francji).
Wielka inwestycja
Deweloperzy chcą tutaj wybudować ok. 1500 mieszkań. Miejska Pracownia Urbanistyczna od 2005 roku tworzy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla Elektrociepłowni Garbary. Planiści chcą przekształcić ten teren poprzemysłowy w dzielnicę mieszkaniowo-usługową. Najważniejsze budynki kompleksu (hala elektrowni, kotłownia czy reduta fortu Roon) będą musiały pozostać. Projekt planu określa m.in. lokalizacje dróg publicznych czy powstanie nowego placu węglowego (jako zwykłego miejskiego placu).
Plan nie został do tej pory uchwalony, gdyż utrudniłoby to finansowanie inwestycji przez deweloperów. Na przykład w momencie uchwalenia planu wszystkie działki na obszarze dróg publicznych musiałoby wykupić Miasto Poznań – nawet jeżeli to deweloperzy finansowaliby powstanie ulic.
Miejska Pracownia Urbanistyczna poza tym postuluje stworzenie Szlaku Pozytywistycznego. Ma on wyeksponować industrialną przeszłość Poznania i ożywić śródmiejskie ulice.
W tym miejscu warto polecić publikację „Elektrownia Garbary. Dokument potencjalny” pod redakcją Michała Kępskiego z 2017 roku. To podsumowanie wystawy czasowej organizowanej przez Bramę Poznania. Pokazuje współczesny i historyczny obraz zabytkowej elektrowni na Ostrowie Tumskim. Książka jest dostępna za darmo w Internecie – wystarczy wejść na tę stronę: http://bramapoznania.pl/brama-poznania/nasze-publikacje/elektrownia-garbary-dokument-potencjalny/.
Aktualizacja: listopad 2020
Jaka jest alternatywa dla osiedla przy EC Garbary? Co z ekologią?
Czytaj też:
Zajrzyj do serii Plan na Poznań. To unikatowy zbiór niedoszłych i niezrealizowanych projektów przebudowy miasta, rozbudowy dróg czy wyburzenia zabudowy. Do tej pory zaprezentowaliśmy m.in. hitlerowski plan Weststadt Posen, koncepcję niemieckiej dzielnicy rządowej w Parku Marcinkowskiego czy projekt niewybudowanej Trasy Piekary i Trasy Podgórnej.
Dołącz do nas na Facebooku, Twitterze, Wykopie i Instagramie
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.